Loading...

Wybrane typy pojazdów konnych





Berlina

To rodzaj karety konstrukcji rozworowej, tzn. takiej, gdzie pudło zawieszone było pomiędzy dwoma drągami. W XIX wieku znana już jako kareta czteroosobowa, zawieszona.

Brek
(z ang. break) - duży, odkryty, czterokołowy, wieloosobowy i wielokonny pojazd z bocznymi
ławkami, o prostej skrzyni. Nazwa pochodzi od wózka do ujeżdżania koni.

Bryczka
Czterokołowy pojazd konny, lekki, odkryty, resorowany, od XVIII wieku często używana w Polsce, na wsi w celach gospodarczych i komunikacji, w zachodniej Europie była pojazdem podróżnym.

Dyliżans
(z fr. diligence - pośpiech) - duży zamknięty kołowy pojazd konny (przeważnie cztero- lub sześciokonny) używany od połowy XVI wieku do połowy XIX wieku do przewozu pasażerów i przesyłek pocztowych na stałych trasach obsługiwanych według ustalonego rozkładu jazdy.
W pojeździe znajdowały się przedziały dla kilkunastu osób. Z przodu na tak zwanym koźle siedzieli konduktor i woźnica, natomiast z tyłu pojazdu oraz na dachu były miejsca przeznaczone na przesyłki i bagaże pasażerów. Dach do XVIII wieku był zawieszony na skórzanych pasach, później resorowany, występował w wielu odmianach, np. z przykrytą częścią środkową oraz odkrytymi przodem i tyłem. Do czasu wprowadzenia kolei był to najszybszy i najdogodniejszy środek lokomocji w Europie i Ameryce Płn.

Fiakr
Fiakier, dorożka (fr. fiacre) - lekki jedno- lub dwukonny pojazd służący do wynajmu w celach zarobkowych. Pojazd wyposażony był w składany dach nad tylną (pasażerską) częścią. Przednie siedzenie (kozioł) przeznaczone dla powożącego (fiakra) było zwykle odkryte. Nazwa fiakr pochodzi od gospody pod św. Fiakriuszem w Paryżu. W gospodzie tej, w latach 40. XVII wieku, znajdowało się biuro wynajmu powozów. Nazwa fiakier odnosi się również do powożącego tym pojazdem.

Fura
Nazywana też furmanką - to tradycyjny konny pojazd kołowy, używany głównie w rolnictwie do zwożenia płodów rolnych bądź siana.
Fura wykonywana była do późnych lat pięćdziesiątych XX wieku w całości z drewna. Koła wykonane z 5 lub 6 segmentów z drewnianymi szprychami, przednie, nieco mniejsze od tylnych, okuwane były stalowym płaskownikiem. W niektórych regionach koła miały pneumatyczne ogumienie. Jednak na terenach górskich stosowano prawie wyłącznie koła drewniane ze stalowymi obręczami.
Przednia para kół połączona z długim drągiem (dyszlem) umożliwiała zmianę kierunku jazdy (kierowanie). Połączenie przedniej pary kół z tylną (tzw. zwora lub sfora) umożliwiało zmianę długości fury w zależności od potrzeb. Elementy metalowe to okucia, często ozdobne, dwie stalowe osie (przednia i tylna), żeliwne tuleje ślizgowe w piastach kół oraz elementy mocujące i złączne w postaci różnego rodzaju pierścieni, sworzni itp.
Koń (lub para koni) zaprzęgane były do fury przy pomocy postronków przywiązanych z jednej strony do orczyka (lub dwóch orczyków, po jednym dla każdego konia), zaczepionego u nasady dyszla, a z drugiej do chomąta, założonego na kark konia. Przy niewielkim obciążeniu ciągniona najczęściej przez jednego konia; podczas transportu ciężkich ładunków zaprzęgano parę koni.

Kareta
Bogato zdobiony czterokołowy pojazd konny w kształcie pudła. Rozpowszechnił się wśród polskich warstw wyższych w XVII w.. Początkowo pudło zawieszane było na rzemiennych pasach, podobnie jak w kolebkach. W XVIII w. do użytku weszły resory.
Duże karety nazywano landarami od niemieckiego miasta Landau słynącego z wyrobu pojazdów konnych.

Karoca
(z wł. carrozza) to bardzo bogato zdobiony powóz kryty, rodzaj karety. Modny w okresie od XVI do XVIII wieku.
Początkowo pudło zawieszone było na skórzanych pasach, później na resorach i posiadały przeszklone okienka. W Polsce pojawiły się za panowania króla Stefana Batorego.

Koczobryk
To duża podróżna bryczka z drzwiczkami; popularna w Polsce w XIX wieku.

Kolaska
Rodzaj polskiego lekkiego powozu na podwoziu rozworowym, uniwersalnego, popularny w Polsce w XVIII wieku, czasem też mianem kolaski określane są wcześniejsze, małe kolasy.

Kolebka
Pojazd konny rozpowszechniony wśród polskich warstw wyższych w XVI wieku. Jego podstawowym elementem było zawieszone na rzemiennych pasach pudło, w którym zasiadali podróżni. Pudła kolebek często ozdabiano np. drogimi tkaninami lub kobiercami. Zwyczaj ten znany był m.in. Mikołajowi Rejowi, który opisał „owe rozliczne, a dziwnie przyprawne kolebki z wywieszonymi kobiercy, z altembasowymi wezgłowiami, ze szkarłatnymi poponami, z pozłocistymi lewki.
Od XVII wieku wśród magnaterii kolebki zaczęto zastępować karetami i karocami.

Lando
Znany od XVIII w. otwarty powóz czterokołowy, dwu- lub czterokonny, z czterema miejscami dla pasażerów i z podwyższonym siedzeniem z przodu dla powożącego.
Dwa jednakowe siedzenia pasażerów umieszczone są naprzeciw siebie. Charakterystyczny dla lando jest półkolisty kształt, w którym dolna krawędź drzwi jest najniższym punktem korpusu pojazdu. Lando wyposażone jest w rozkładaną na dwie części (przód i tył) budę na zawiasach, tworzącą po zamknięciu dach z oknami po bokach. Na zewnątrz pojazd obijany jest najczęściej czarną, lakierowaną skórą.
Pojazd został skonstruowany w XVII w. w znanej z produkcji karet, niemieckiej miejscowości Landau (stąd nazwa). Początkowo używany jako pojazd dworski głównie w Niemczech i w Anglii, a w XIX i na początku XX w. jako reprezentacyjny i wyjazdowy pojazd miejski. Współcześnie można w niektórych miastach spotkać lando w charakterze fiakra.

Landolet
Czterokołowy otwarty pojazd konny, odmiana lando dla dwóch pasażerów. W odróżnieniu od lando ma jedno dwuosobowe siedzenie dla pasażerów skierowane w kierunku jazdy oraz mniejsze składane siedzenie dla drugiej dwójki. Bardzo często z przodu ma dwie gięte kryształowe szyby lub jednolitą również giętą. Ma również tylko jedną składaną budę, w tylnej części.
Landolet skonstruowano w XVIII wieku we Francji. Od początku używany głównie jako pojazd miejski. W XIX wieku pojawiły się landolety z dwoma rzędami siedzeń, tak jak w lando, zawsze jednak z jedną budą umieszczoną z tyłu ale te już miały szyby proste.

Linijka
Oryginalna polska konstrukcja powozowa. Lekki, jednokonny, czterokołowy pojazd z deską, na której siedzi się okrakiem.

Półkrytek
2-konny pojazd z budą nad tylnym nadwoziem. Popularny w Polsce w XVII i XVIII wieku.

Sanie
Pojazd na płozach, służący do poruszania się po śniegu lub lodzie.

Soliterka
(z fr. désobligente) - mała kareta na jedną osobę. Pojazd konny przeznaczony na krótkie trasy i do spacerów. Modny w 2 połowie XVIII wieku.

Sulki
To dwukołowy, lekki wózek, ciągnięty przez kłusaka. Pierwsze sulki skonstruowano w 1893 roku w USA. Początkowo używali ich farmerzy jako środka transportu. Wózek wykonany jest z aluminium, ma niewielką masę. Woźnica siedzi z tyłu na dość wysuniętym siedzisku.
Obecnie sulki można spotkać na zawodach. Wyścigi odbywają się na trzech dystansach: 1600, 2100 i 2650 m. Woźnica musi uważać, by kłusak nie przeszedł do galopu - jeżeli pokona w ten sposób 25 m, zostanie zdyskwalifikowany.

Wasąg
Czterokołowy powóz odkryty bez resorów lub na półresorach poprzecznych, z nadwoziem drabinkowym opartym bezpośrednio na osiach, z wyplatanymi bokami z wikliny lub jałowca, od XIX w. do lat 70. XX w. używany w Polsce jako pojazd bagażowy i podróżny.

Wizawa, wyzawa
(z fr. vis-à-vis) to kareta na podwoziu berliny, mieszcząca dwie osoby siedzące naprzeciwko siebie. Modna od XVIII do XX wieku, także jako powóz czteroosobowy w dwoma budami i bez drzwiczek.

Podobne artykuły